آتالار سوزی |

1 – اؤلن آدام ديريلمز.

۲ – آت آياغي کوُلک؛اوْزان ديلي چويک اولور.

۳ – آت ايشلر ار اؤيونر.

۴ – آت ايشلمسه ار اؤگونمز.

۵ – آت قارداشدان ياخين دير.

۶ – آت منيم آلتيمدا بودورماسين.

۷ – آت يئمه ين آجي اوتلار بيتمسه ييي.

۸ – آتا اوغول قازانير؛آد اوچون.

۹ – آتا سوزو ايکي اولماز.

۱۰ – آتا آدين يورتمايان خويراد اوغول بئليندن انمسه ييي.

۱۱ – آري گونولده اولسا شراب آچار.

۱۲ – آغير يوکلرين زحمتين قاتير بيلير.

۱۳ – آللاه – آللاه دئميينجه ايشلر اؤنمز.

۱۴ – آنا حقي ؛تانري حقي.

۱۵ – آيدان آري؛گوندن گورکلي.

۱۶ – اجل وعده ايرميينجه کيمسه اولمز.

۱۷ – ارمالينا قييماينجا آدي چيخماز.

۱۸ – ازلدن يازيلماسا قول باشينا قضا گلمز.

۱۹ – اسکي پامبوق بئز اولماز.

۲۰ – اسکي دونون بيتي؛اوکسوز اوغلانين ديلي آجي اولور .

۲۱ -اسلان انيگي ينه اسلاندر.

۲۲ – اورلاشوبان سولارداشسا دنيز دولماز.

۲۳- اوزون ياشين اوجي اولوم؛آخري آيريليق.

۲۴ – اوغوزون عارسيزي تورکمانين دلي سينه بنزه ر.

۲۵ – اوغول آتادان گؤرمينجه سفره چکمز.

۲۶ – اوغول آتانين يئتيريدر؛ايکي گوزوندن بيريدر.

۲۷ – اوغول دخي نيله سين ؛بابا اولوب مال قالماسا.

۲۸ – اونجه سودون؛سونرا قانين ؛ سوندا جانين آلدي .

۲۹ – بابا ماليندان نه فايدا باشدا دولت اولماسا.

۳۰ – باش اسن اولسا؛پورک بولونمازمي اولور.

۳۱ – بير ايگيدين قره داغ يوموروسونجا مالي اولسا ييغار؛ديررطلب ايدر؛نصيبيندن آرتيغين ييه بيلمز.

۳۲ – بيلديگين اونوتماسا عقل ياخشي.

۳۳ – تپه گن کؤپوني سوسه گن ييرتار.

۳۴ – تکبرليک ايليه ني تانري سئومز.

۳۵ – چاليشان قره پولاد ئوزقيليجن کوتلمز.

۳۶ – چيخان جان گرو گلمز.

۳۷ – دنيا شيرين ؛جان عزيز.

۳۸ – دنيا شيرين؛جان دادلي.

۳۹ – دوغرو يول گورونورکن؛اگري يولدان گلميه يين.

۴۰ – دولتسيز شريندن آللاه ساخلاسين .

۴۲ – دولتلي اوغول قوپسا اوجاغنين گؤزودور.

۴۳ – دوه جه بويوموشسن؛کوشکجه عقلين يوخ؛تپه جه يويوموشسن داريجا بئينين يوخ

۴۴ – قادا پولاد اؤزقيلينجيم قينين دوغرار.

۴۵ – قادر تانري وئرميينجه ارباييماز.

۴۶ – قارااواشا دون گئييرسن قادين اولماز.

۴۷ – قاري دوشمن دوست اولماز.

۴۸ – قره ائشک باشينا ئوين وورسان قاتير اولماز.

۴۹ – قره پولاد قيليچي چالمايينجا قريم دؤنمز.

۵۰ – قره قوچا قييماينجا يول آلينماز.

۵۱ – قوناغي گلمه ين قارا ائولر ييخيلسا ييي.

۵۲ – قونشي حقي؛تانري حقي.

۵۳ – قيز آنادان گؤرمينجه ئوگوت آلماز.

۵۴ – کول تپه جيک اولماز.

۵۵ – گؤنلون اوجا توتان ارده دولت اولماز.

۵۶ – گليملي گئديملي دنيا ؛سون اوجي ئولوملي دنيا.

۵۷ – گويده آرار؛يئرده بولور.

۵۸ – هئچ ايگيده وئرمه سين قادرتانري گوز بونومي.

۵۹ – هرزه- مرزه سويلمه

۶۰ – يئرده ايسه چيحاراييم؛گويده ايسه انديره ييم

۶۱ – ياپاغلي گويجه چمن گوزه قالماز

۶۲ – ياپا-ياپا قارلار ياغسا يازا قالماز.

۶۳ – ياد اوغلي ساخلاماقلا اوغول اولماز؛بويوينده سالير گئدر؛گوردوم ديمز.

۶۴ – يالان سوزبودونيادا اولونجا؛ اولماسي ييي.

۶۵ – يانليز ايگيت آلپ اولماز؛يوشان ديبي برک اولماز.

۶۶ – يايان ارين اميدي اولماز.

67- ایل تزه له نیر عومور کهنه لیر

68- ایتین بالالاری هر رنگ ده اولسا، هورنده هامیسینین سسی بیر اولار

69- اینانما، اوتانما، آلدانما

70- باش بدنین سولطانی دیر

71- نه داشی وار نه قومو

72-هر آغاجا دایانماق اولماز

73-نه قدر ابه چی (آباجی) اولسادا، زور دوغاندا دیر

74-آت اوسته کیم بیلیر قاشی ایریدیر

75-نه الدن قویور، نه یاردان دویور

76- نه دئییم، نه ائشیده سن

77-نه یاتدیم، نه یوخو گؤره م

78-وصیت یونگوللوک دور

79-وئرمه نیسییه، گلمز کیسییه

80-بو گونون صاباحی دا وار

81-هئچ کیم اؤز آیرانینا تورش دئمه ز

 

تاپماجالار

آذربایجانین آیری بؤلگه لری کیمین، تاپماجالار موغانین شیفاهی ادبیاتینین بیر پارچاسی ساییلیر.کؤز (پاییز) ون اوزون گئجه لرینده، قوجا بابانین ناغیللاری بیتن چاغ، دولانیشیق باغچاسینین نازلی و سئویملی گوللری قوجا آنانین نازلاما و لایلاسیلا یوخویا گئدن چاغ، قیشین سویوق گئجه لرینده ، سازاغین اؤز ایسته دیگی غملی هاوالارینی چالان چاغلار، آتا بابالاریمیزین حکمتلی و درین آنلاملی سؤزلریله یاناشی تاپماجالاردا سوروشولوردو:

 

– هاجیلار هاجا گئدر،عهد ائله ر گئجه گئدر، بیر یومورتانین ایچینده، اللی مین جوجه گئدر.

– گلئی دیم بنددن، های ویردی کنددن، اوووردو سومویدن، ساققالی اتدن.

– دایانیب دیر دایاق سیز، بویانیب دیر بویاق سیز.

 

گاهدان بیر شعر کیمین، گاهدان دا بیر تیکه سؤزله تاپماجا سوروشولوردو. اما نه ائیدیسه، آتالارین درین و آنلاملی باخیشلاری، زنگین و حکمتله دولو دوشونجه لری سوروشولان تاپماجالارین آرخاسیندا گیزله نیردی.

تاپماجادا بیر جورا سیر اولوردو. اونو دوشونن اوشاق چوخ ذکالی و هوشلو گورونوردو. آتا – آنا بئله اوشاقلارین بویون اوخشاماقلا اونو، حیات و دولانیشیغین دا سیرلارینی جلد باخیشلا دوشون مه گه یؤنه لدیردیلر.

” تاپماجالار مختلف اشیاء، حادثه و مفهوم حاققیندا یارانیر ، بونلارین بیر ایکی علامتی دولایی یوللا سؤیله نیلیر . باشقا جهتلری ایسه گیزلی ساخلانیلیر و مخاطب دن اونون جوابی ایسته نیلیر.

تاپماجالارین منشایی اینسانلارین آنیمیستیک دونیا گؤروشونه قاییدیر. بئله کی قدیم اینسانلار بوتون طبیعی قوه لری جانلی بیلمیشلر و اونا گؤره ده قورخارمیشلار بعضی شئی لرین آدین آپارینجا بوتون حیوانلار و طبیعی قوه لر اونو ائشیتسین و بیلسین. اونا گؤره سئی لرین آدینی دولایی صورتده و رمز کیمی چکمیشلر.[ایندی ده بیزیم یئرلر ده قوردا دئییللر کافیر و جینلره و آل آروادینا دئییللر الله نهلت ائله میش. چون اینانیللار بونلارین آدلاری چکیلسه، زیانلیق تؤره دللر.]

بوگون تاپماجالار داها چوخ ایلنجه اولاراق ایشله نیلیر. بیرده اوشاقلاری و جوانلاری دوشونمگه وادار ائدیر. اونلارین بیلیگینی، ذکاسینی، تجربه سینی یوخلاییر.”تورک خلق ادبیاتی/علیرضا صرافی

چالیشیریق موغاندا دئییلن تاپماجالاری توپلایاق . سیز اینسانلارین یاردیمینی درین حورمت و سایقیلارلا ایسته ییریک.

 

-آتدان بؤیوک، ایتدن بالاجا: یَهَر

-آتدیم آتانا، دَیدی کوتانا، دنیزده بالیغ، چؤلده جئیرانا: ایلدیریم

-آخشام اولار، اؤلو قیچین اوزادار: کیلیت

-آشاغا گلیر ایشی وار، یوخاری گئدیر یوکو وار: قاشیق

-آغاج باشیندا داری قویوسو: اینجیل

-آغاجا چیخدیم آدامنان، بیر نلبکبی بادامنان، نه دیلی وار نه آغیزی، سؤز دانیشیر آدامنان: کیتاب

-آغامون بیر دونو وار،قاتلاماق اولماز. ایچی دولو لعل-جواهیر له، جوتله مک اولماز: گؤی

-آغ قوشوم جیغ-جیغ ائیلر، یئری پالچیغلیق ائیلر، حسن بگیم گلنده، حسین بگ آجیق ائیلر: گرمیج-مئه

-آلتی داشدیر داش دئییل، اوستو داشدیر داش دئییل، مال-داوار کیمین اوتلار، اونونلا یولداش دئییل: باغا (باغا ایکی تورلو دور، بیری قورباغا دیر، بیری توس باغا)

-آلتی چپر، اوستو چپر، ایچینده آت چاپیلیر: گؤز

-آلتی سودور، اوستو اود: قالیان

-آلچاق دامدان قار یاغار: اَلک-اون

-آلچاق تپه، چیچک سپه: اَلک

-آی آتلار-آتلار، موغاندا اوتلار، واختی گلنده، ساغری سی(بئلی-اومباسی) چاتلار: پامبیق

-آی گلیر آدامینان، بیر خونچا بادامینان، نه دیلی وار نه آغیزی، دانیشیر آدامینان: کیتاب

-آی آغالار من بو ایشه معتلم، آرینین تک-تکده بالی ندن دیر؟ آغاجی یوخ یارپاغی یوخ سویو یوخ، یارین قوینونداکی ناری ندن دیر؟ :…؟

-اول گؤگه رر، اوندان قیزارار، اوندان قارالار: بؤرتیکان

-ائویمیزده بیر کیشی وار، ننم ایله ایشی وار: نئهره

-اوتایدان گئدن کیشی، الینده تندیر شیشی، سندن بیر اَت ایسترم، نه یایی گؤرر نه قیشی: گؤبه لک

-اؤروشده گؤیدور، بازاردا قارا، ائوده قیرمیزی: چای

-اؤزو، اؤز قبرین قازار: دامجی

-اؤزو بیر قاریش، ساققالی ایکی قاریش: خوروز

-اوزوم-اوزوم، یوللارا دوزوم: قاریشقا

-اوزون – اوزون قاییشلار، بیر اوجو موغاندا ایشلر: یول

-اوچ باجیییق، آلینی دلیک: چاتما-قوشما

-اوراق اَیری قان قیرمیزی، ایکی سئرچه نین دؤرت گؤزو، دوه بالاسی چوششک، اونو تاپمییان ائششک: آچمالار ایچینده دیر

-او نه دیر؟ یئمیشم اؤلمه میشم، ایندی ده وار یئمه رم، یئمه سم ده اؤلمه رم: آنا سودو

-او نه دیر کی آتارام، تندیر آلتی قاتارام، آغاجلاری ساتارام: ساپاند

-ایکی قونشو بیر-بیرین گؤرمور: گؤز

-ایکی قولاغی وار بیر قارینی: نایلون

-ایکی داغ آراسیندا، سولطان سووا گیریر: آجیتما

-باغدا تاپبیلدار، سودا شاپبیلدار: بالتا، بالیق

-بالاجا قویو دامبیلدار: قالیان

-بالاجا کیشی چپر چکیر: بیز

-بالا لارین ییغیب باشینا سیزیلدیر: سماور

-بالدان شیرین، بالتا دان آغیر: یوخو

-بوخاری آی بوخاری، توستونو چکر یوخاری، بئش آغ ساققال اوتوروب، بیر-بیریندن یوخاری:بارماق

-بیر آغاجیم وار 12 خولو وار، هر خولون 30 یارپاغی وار، هر یارپاغین بیر اوزو آغدیر، بیر اوزو قارا: ایل-آی-گون

-بیر آیاغی وار اوچ گؤزو: راهنما چیراغی

-بیر ائویم وار، نه گؤتو وار نه باشی: یومورتا

-بیر بئله جه میت داشی، یاندیردی داغی-داشی: گولله

-بیر بئله جه میسیری، بگ لر اونون اسیری: قیزیل

-بیر تاباخ آلما، سحره قالما: اولدوز

-بیر تندیریم وار، ایکی چؤره کلی: گیرده کان

-بیرجه قاریج بویو وار، دام دولوسو تویو وار: قوللوقچا(بالاجا چیراق اولارمیش یاغ یوخسا قارا نفت تؤکوب یاندیرارمیشلار)

-بیر دامیم وار آغیز دولو یارماچا: آغیز-دیش

-بیر دامیم وار تک دیرک اوسته: گؤبه لک

-بیردان باخدیم دوزدور، سانادیم قیرخ یوزدور، اوغلو پادشاهلیق ائدیر، آناسی هَله قیزدیر: نار

-بیزدن بیر ماما چیخدی، ال قویدو داما چیخدی: پیشیک

-بوردان ووردوم قیلینجی، عرب ده اوینار اوجو: ایلدیریم

-بو گونلری شنبه دیر، کؤنلومه دوشن ندیر، هم اودسوز هم اوجاقسیز، کؤلگه ده بیشن ندیر: بال

-پالتاری وار درزی گؤرمیییب، اونو وار دییرمان گؤرمیییب، تاختاسی وار دولگر گؤرمیییب: اییده

-تاپ- تاپ باجا، یئر آلتداجا، سامیرآلی ساققالی قوجا: سیچان

-چاتی سو ایچر، دانا کؤپر: بورانی

-چه په ره دوشر، چیققیلداماز: گون

-چیل تویوق، چیلله مه تویوق، کسه رم قانی یوخ: هانا-خالچا

-حسن آغا حبس ده دیر، زنجیری قفس ده دیر، نه یئرده دیر نه گؤیده، تخت روان اوستده دیر: دیل

-حاجیلار حاجا گئدر، چالیشار گئجه گئدر، بیر یومورتانین ایچینده، قیرخ-اَللی جوجه گئدر: نار

-داغدان آشار، دامدان آشماز: قار

-داغدان گلیر ائشینه-ائشینه، پوخو دده نین دیشینه-دیشینه: بال آریسی

-داغدان گلیر داغ کیمین، قوللاری بوداغ کیمین، اگیلدی سو ایچمه گه، آنقیردی اولاغ کیمین: توفنگ

-داغدان گلیر قاچا-قاچا، قیرمیزی تومان پامبیق پاچا: اییده

-داغدان هئلله دیرم سینمیر، بیر یومروغوما دؤزمور: سوغان

-دام اوسته ساری کؤپک: بورانی

-دام اوسته دایلاق اوینار: دولو

-دام اوسته قارا تویوق: بوخاری

-دایانیب دیر دایاق سیز، بویانیب دیر بویاق سیز: گؤی-گؤگ

-دنیز اوستو دوماندی، دومان اوستو ساماندی، سامانا بیر اوت دوشدو، گؤیده آلله آماندی: قالیان

-دنیزده بالیق، باشی یانیق: پیلته

-دییرمانا دن گلیب، چیخین گؤرون کیم گلیب، تیکیل مه میش چووال دا، چکیل مه میش اون گلیب: اییده

-دؤرت قارداش بیر قویویا داش آتیر: مال مه مه سی(امجه گی)

-دوه دابانی، گه زر اوبانی، آلتی قیچی، ایکی دابانی: تَرَزی (ترازو)

-دیلیم-دیلیم نار، دیزیمه جن قار، اوشدو بیر کهلیک، قوندو بیر دیلبار: سامان

-دَییرمانا دن دولدو، زولفوم اوزه بند اولدو، اوچ یوز آلتمیش آلتی تاختا، بیر میسمارا بند اولدو : ایل

-ساری اؤکوز یاتیب دورمور، قارا اؤکوز گئدیر گلمیر: اود-توستو

-ساری ساندیق، ایچی دولو فیندیق: یئمیش

-ساری عاباسی وار بونون، نه خوش صفاسی وار بونون، ایینه ایلن دلیک-دلیک، قیلینجیلا بؤلوک-بؤلوک: پورتاغال

-سحر-سحر آغ اوغلانی ویردیم یئره: فیرتیق

-سککیز-سککیز ساووران، دؤردو میزان ایکی سی خان: ؟

-سورو-سورو قوشلار، سورمئیی قوشلار، نه دیشی وار نه آغزی، آدامی دیشلر: گیجیرتگان

-سووا گیرر لیل له نر، سودان چیخار دیل له نر: بوخوو

بوخوو: «ایکی هالغا دمیر اولاردی، اولارلا آتین قاباق قوللارینی بیر بیرینه باغلاردیلار، آت قاچیب اوزاقلارا گئده بیل مه سین.آت آتیلا-آتیلا یئریردی و هر آتیلاندا او دمیر سس ائله ردی.»

-قاپی دالیندا کیلکه لی قیز: سوپورگه

-قارا آداملار، قیرمیزی دونیادا: قارپیز دنه سی

-قارا تویوق، قارنی ییریق: اوجاق

-قارا تویوق باغدادیر، دیمدیکی تورپاغدادیر: گؤبَلَک

-قارادیر قارغا دئییل، قانادی وار قوش دئییل، تولا کیمین ایی بیلیر، تازییا یولداش دئییل: پیس-پیسانا (بؤجوک)

-قولاغین بورماسان دیلین چیخارتماز: والور-لامپا (خوت وئره نین بورورسان پیلته چیخیر)

-قولو قیچی یوخ، قارنی جیریق، باشی یوخ: پئنجک-کت-سئتره

-قویروغوندان توتماسان، تؤیله یه گئتمز: قاشیق

-قوجا کیشی داغدان شَلَه هئلله دیر: اولگوچ

-قیرخ قارداشیق، باشیمیز بیر بویادا: کیربیت

-قیرخ پیلله کان، مین بیر اوتاق: کلم

-کاغیزینا باخ-کاغیزینا، نه چکیبسن آغیزینا؟ : نئهره سَلَه سی

-کتدن چیخدی ککیللی قیز: سوپورگه

-کور کیشی مئشه دن باخیر: اَزگیل

-گلیردیم بنددن، های ویردی کنددن، اوووردو سومویدن، ساققالی اتدن: خوروز

-گلیردیم سیزدن، قار ووردو دیزدن، آلله آییرماز بیر-بیری میزدن: تَرَزی

-گلن لئیلی، گئدن لئیلی، بیر دابان دا دوران لئیلی: قاپی

-گئتدیم بازارا قازان آلدیم قویروق آلدیم، قازان اَریدی قویروق اَریمه دی: آیاقلا آیاق قابی

-گئجه اَکدیم نوخودو، سحر گؤردوم یوخ اودو: اولدوز

-گئجه ده گئدر، گوندوز ده گئدر، یئرینده کی یئرینده: دییرمان

گئجه ده گزر اوزون قیچ، گونوز ده گزر اوزون قیچ: چای

-گئدن هاجی، گلن هاجی، منه بیر شال آل گتیر، نه اریشی نه آرغاجی: ؟

-گؤردوم آغ آت گلیر، دئدیم هاردان گلیرسن، دئدی قان دنیزیندن، دئدیم نییه قانا باتمامیسان، دئدی آلله قودرتیندن: سوت

-گؤی اؤکوز کولدان باخار: قارپیز

-گؤیدن دوشدو، یاپیشدی: آد

-گؤیده قیفیللی صاندیق: جینقیر-قوز

-گیرده دیر گیرده کان دئییل، ساری دیر زَفَران دئییل، آیاغلی دیر دوران دئییل، یازیلی دیر قوران دئییل: ؟ (بو تاپماجانین آچماسینی کسکینلیکله بیلمیرم. آما منجه قالیان قاباغی qalyan qabağı اولا بیلر. قالیان قاباغی بورانی کیمین ساری اولور، اونو قورودوللار، سونرا بیری آزارلیاندا آدینی اونون اوستونه یازیللار، اینانیللار یاخچیلاشار.)

-من گئدیرم اوقالیر: ایز-رد

-من گئدنده اودا گئدر: کؤلگه

-نه یئرده دیر نه گؤیده، ظولمو جاهان ایچینده: اوشاق آنا قارینیندا

-هالالار های هالالار، داغدا دووشان بالالار، دیمدیکیندن سو ایچر، قویروغوندان بالالار: بوغدا

-هاپ-هاپی، کرکی ساپی، بئش بوداغی، بیر یارپاغی: ترزی

-هامینی به زر، اؤزو لوت گزر: ایینه

-هئل-هئلی جان، بیرنی اَیری جان: نوخود

-هؤرر-هؤرر، بورونو شیشر: جهره

یاشیل اَکَرم، قیرمیزی بیتر: خینا

-یئر آلتدا کؤکلو دووشان: خیش

-یئر آلتیندان قاز گئدر، قاققیلدایار قاز گئدر، کیمسه اونو تاپماسا، یئددی ایل بوغاز گئدر: زومروت قوشو

-یئریینده تک قیچ، دایاناندا اوچ قیچ: داشقا (فورغون)

-یوک آلتدا قانلی کاسا: چوغوندور

-یول اوستده قازان قاینار: قاریشقا

-یول اوستده قارا قازان: قاریشقا

-یول اوستده یوغون آرواد: تندیر

-یومروغوم ییرتیغیوا: جیب

گردآوری: حمید جاهدی کورعباسلو

برچسب‌ها:آتالار سوزی