علف هرزی که خاصیت درمانی آن کشف شد؛ بی‌توجهی متولیان مدعی به سال‌ها مطالعه |

به گزارش شهریمیز به نقل از خبرگزاری تسنیم از اردبیل، این روزها در شهرهای شمال استان اردبیل، می‌توان به کررات گیاهی را مشاهده کرد که صرفا مردم بومی منطقه  به ارزش درمانی و تغذیه آن واقف هستند و این دانش سینه به سینه از کهنسالان انتقال یافته است.

رشد گانگال به حدی قابل توجه است که در برخی مزارع حتی نسبت به نابودی و ریشه کنی آن اقدام می‌کنند تا فضا برای کشت محصولات دیگر فراهم شود اما این گیاه که خواص درمانی دارد، یکی از ثروت‌های خدادادی ناشناخته در منطقه مغان بوده و ضعف دانش و بی‌توجهی مدیران به مطالعات صورت گرفته موجب شده ناشناخته باقی بماند.

ساقه گانگال مفید برای دستگاه گوارش

خار مریم  که در ترکی آن را گانگال می نامند، گیاهی است یک تا دو ساله با ساقه‌ای ۱۲۵- ۳۵ سانتی‌متری که در تمام مناطق شمالی، غرب و جنوب ایران می‌روید؛ برگ‌های آن سبز تیره و به شکل پَر با حاشیه‌های پوشیده از خار است.

میوه آن فندقی شکل به اندازه ۷- ۶ میلی‌متر است که به صورت عرضی چروکیده بوده و با رنگ تیره راه‌راه با یک حلقه زرد نزدیک راس آن شناسایی می‌شود؛ گرچه برگ‌های آن  مصرف دارویی دارد، اما قسمتی از گیاه که بر دیابت تاثیر می‌گذارد میوه (بذر) آن است.

گانگال با برگ‌های سبز به همراه رگه های سفید به شکل انبوه بوته‌ای رشد می‌کند که برگ‌های خاردار آن موجب می‌شود در ابتدا تصور علف هرز بودن آن به ذهن خطور کند.

این در حالی است که به تعبیر یکی از ساکنان شهرستان پارس آباد، ساقه این گیاه خواص درمانی دارد و بسیار خوشمزه و لذیذ است.

نادر رستمی با بیان اینکه مردم محلی در فروردین و اردیبهشت ساقه این گیاه را از پوسته خاردار جدا کرده و به صورت خام مصرف می‌کنند، افزود: ساقه گانگال مزه ای مانند مزه خیار دارد و خواص دارویی برای معده و دستگاه گوارش در بین مردم منطقه شناخته شده است.

به اعتقاد این شهروند این گیاه به دلیل اینکه خودرو است در مدت اندکی سطح وسیعی از یک مزرعه را پر می‌کند تا حدی که در فصل بهار به کررات می‌توان گانگال را در مزارع  و حاشیه جاده‌ها مشاهده کرد.

رستمی افزود: این گیاه از گذشته در بین مردم شناخته شده است و حتی برخی به دلیل خواص درمانی منتظر رویش آن در فصل بهار هستند اما در برخی مواقع نیز مزرعه‌داران و کشاورزان نسبت به ریشه‌کنی آن اقدام می‌کنند تا مانع رشد سایر محصولات نشود.

بذر گانگال مغان در گروه بذرهای کیفی و کمیاب است

گانگال یا خارمریم یا مارتیغال یکی از گیاهان دارویی کمتر شناخته شده در خود اردبیل است که حتی بسیاری از متولیان مدعی نیز نتوانسته‌اند نسبت به معرفی و کشت زراعی یا بهره‌برداری بهینه از آن اقدام کنند.

محقق گیاهان دارویی و رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل در خصوص اهمیت درمانی گانگال گفت: گانگال علف هرز قالب منطقه است اما به عنوان گیاه دارویی خواص متعددی دارد.

مهران اوچی با بیان اینکه مردم در فصل بهار ساقه گیاه را برش داده و از آن استفاده می‌کنند، افزود: ساقه گیاه سرشار از فیبر است و مردم محلی به دلیل اطلاعی که از خواص درمانی آن دارند این گیاه را مصرف می‌کنند.

وی با بیان اینکه هر گیاهی خاصیت دارویی دارد و بخشی از اندام آن مورد استفاده دارویی است، تصریح کرد: اندام تخصصی این گیاه در بذر آن و سرشار از سیلی مارین است که این ماده محافظ کبد است؛ هر فردی دچار مشکل کبد است و حتی سلول‌های کبدی وی از بین می‌رود، بذر این گیاه می‌تواند منجر به احیای سلول‌ها شود.

اوچی با اشاره به تحقیقات خود از سال ۸۷ تا ۹۰ در منطقه مغان با عنوان « بررسی امکان کشت و تولید گیاهان دارویی در دشت مغان جهت تغییر سیمای اقتصادی منطقه » افزود: در آن مقطع زمانی بذر این گیاه ۳۵ هزار تومان در هر کیلو به فروش می‌رسد و بذر این گیاه در منطقه مغان جزو کیفی ترین‌ و گران ترین‌ها در کشور است.

محقق گیاهان دارویی اظهار کرد: در این تحقیقات روی ۱۰۰ گیاه دارویی مطالعه و ۸ گیاه جهت کشت معرفی شد تا حتی در کشت گندم و جو تغییراتی ایجاد شود؛ چرا که اغلب گیاهان دارویی نیاز به آبیاری یا حضور باغبان ندارد و به عنوان مثال رشد گانگال به حدی است که حتی جهاد کشاورزی نسبت به سم پاشی مزارع اقدام می‌کند.

تحقیقات پیرامون گیاهان دارویی فعلا استفاده نشده است

مطابق اظهارات محقق گیاهان دارویی در استان اردبیل، تحقیقات جامعی از گیاهان دارویی از جمله گانگال در منطقه مغان صورت گرفته اما دستاوردهای آن فعلا مورد استفاده قرار نگرفته است.

اوچی در این خصوص تصریح کرد: گانگال می‌تواند به صورت زراعی کاشت شود و گانگالی که در منطقه مغان است به دلیل شرایط اقلیمی متفاوت یکی از نمونه های بی‌نظیر در کشور است.

رئیس جهاد دانشگاهی استان اظهار کرد: مواد موثر موجود در گانگال اردبیل بسیار متفاوت است و آزمایش‌های علمی نیز این مهم را اثبات کرده است؛ ما چند بار در مزرعه حسن باری جهاد دانشگاهی به صورت آزمایشی کشت کردیم که با آزمایش در یک طرح ملی و بررسی کیفیت مواد موثر آن مشاهده شد، نمونه اردبیل کیفی‌ترین است.

وی با اشاره به مطالعات ۶ ساله خود بر روی گیاهان دارویی، گفت: قرار بود استانی که کیفی‌ترین گیاه را به لحاظ مواد موثر دارد، پایلوت کشت زراعی باشد که فعلا توجهی نشده و لازم است دستگاه‌های متولی از جمله جهاد کشاورزی به این مهم توجه داشته باشند.

گیاه خارمریم به ویژه جزء فعال آن یعنی سیلی‌مارین قند خون حیوانات دیابتی را کاهش می‌دهد. سیلی‌مارین به خاطر اثرات آنتی‌اکسیدانی از تخریب سلول‌های سازنده انسولین جلوگیری و سبب بهبود بافت آسیب‌دیده لوزالمعده می‌شود. همچنین، این گیاه اثرات باارزشی در پیشگیری و درمان عوارض درازمدت دیابت نظیر نارسایی کلیوی و اختلالات سلول‌های عصبی دارد.

گانگال یکی از گیاهان دارویی است که به دلیل ضعف دانش و مدیریت همچنان به جای ثروت آفرینی از آن به عنوان علف هرز یاد شده و حتی با سم پاشی ریشه کن می‌شود و این در حالی است که این گیاه دارویی موهبت طبیعت به مردم استان است و خود می‌تواند فارغ از اقدامات شعارزده، ارائه آمارهای غیرواقع و راهکارهای سخت و پیچیده  منجر به اشتغال‌زایی شود.

گزارش: ونوس بهنود