نگاهی به چالش ها ومشکلات بهداشتی و درمانی پارس آباد مغان |

جبرائیل طلیعه/در جهان کنونی تامین کارآمد و اثربخش بهداشت ودرمان در جامعه از وظایف حاکمیت و سهولت و رضایت در برخورداری از آن جزء حقوق شهروندی شناخته میشود. با هر گرایش سیاسی و اجتماعی دولت ها، بهداشت و درمان همواره از چالش ها و خواست های حساسیت برانگیز و اولویت دار جامعه محسوب شده است. با تغییرات در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، جغرافیایی و اقلیمی منطقه در طول سالیان متمادی، نیازها و خواست های بهداشتی و درمانی منطقه پارس آباد مغان، دچار دگرگونی های عمیق شده است. لذا پاسخگویی کارآمد و اثربخش به این چالش های پیش روی و وضعیت کنونی بهداشت و درمان منطقه شهرستان پارس آباد مغان، نیازمند مدیریت و برنامه ریزی علمی، تخصیص منطقی امکانات و اعتبارات و تکریم و تامین نیروی انسانی آکادمیک متناسب با نیازهای روز و آینده منطقه می باشد. نگاهی به وضعیت کنونی سلامت در پارس آباد مغان گویای تلخی ها و افسوس های بی شماری است که برآیند بی مهری ها و مدیریت ناکارآمد در طول سالیان متمادی است و بهداشت و درمان پارس آباد مغان متناسب با نیازهای و ظرفیت های آن رشد نیافته است.

آنچه قبل از ورود به موضوع لازم به بیان است این است که این گزارش بر اساس گفتگوهای میدانی با برخی از شهروندان، فعالان رسانه ای منطقه و پرسنل زحمت کش شبکه بهداشت و درمان و بیمارستان امام خمینی(ره) شهر پارس آباد مغان به منظور روشنگری و تشریح واقعیتهای موجود سلامت منطقه تهیه شده است و به معنی ندیده گرفتن زحمات ارزشمند شبانه روزی خدمتگران عرصه بهداشت و درمان منطقه نبوده و نیست.

آمار رو به رشد نازایی، انواع مختلف سرطان،بیماریهای مزمن،حوادث ترافیکی، حوادث ناشی از کار، آمار بیماران اعزام شده به خارج از شهرستان،آمار، افزایشی تقاضای دستگاه تصفیه آب،میانگین کاهشی مدت زمان ماندگاری پزشکان متخصص در منطقه،کمبودهای موجود بهداشتی و درمانی منطقه، وضعیت تاسف برانگیز ساختمان فعلی بیمارستان امام خمینی(ره) به عنوان تنها بیمارستان کارآمد و اثربخش شهرستان، نارضایتی رو به افزایش شهروندان از کمیت و کیفیت ارائه خدمات در تنها بیمارستان تامین اجتماعی شهرستان و اصلی ترین مرکز هدف بیماران نیازمند مالی و قشر آسیب پذیر جامعه، ترافیک شدید مراجعین به تنها اورژانس شبانه روزی منطقه در بیمارستان امام خمینی(ره) پارس آباد، مدیریت ناکارآمد و نارضایتی رو به افزایش پرسنل از سیستم مدیریتی بیمارستان و ساختار توسعه نیافته اداری آن، نبود برنامه ریزی و اراده مدیریتی در جهت توسعه بخش آموزشی بهداشت و درمان در منطقه که می توانست بخش اعظمی از کمبودها را جبران نماید.و نبود برنامه مدون راهبردی در جهت افزایش امکانات پاراکلینیکی و نیروی انسانی بهداشتی و درمانی و همه و همه از چالش ها و نقدهای وارده بر مدیریت کلان و خرد بهداشت و درمان در شهرستان پارس آباد مغان می باشد.

تعریف و تخصیص منابع مالی و نیروی انسانی در بهداشت و درمان هزینه شمرده نمی شود بلکه سرمایه گذاری برای آینده است.و این نیازمند نگاهی متفاوت و نو به مدیریت و مسئولیت است. بهداشت و درمان شهرستان پارس آباد مغان نیازمند بازنگری در سیاست ها و باز تعریف برنامه هاست و نگاه نقادانه رسانه ها می تواند در این راه یاریگر و مددکار باشد.

نگاهی آماری به میزان ماندگاری و حضور پزشکان متخصص و غیر بومی در شهرستان پارس آباد مغان نشان می دهد اکثریت آنان بیش از دوسال در منطقه حضور فعال نداشته اند و پس ازآشنایی با شرایط بیماران و منطقه و کسب تجربیات ارزشمند، به دلایل مختلفی مجبور به ترک منطقه و ادامه فعالیت در منطقه ای دیگر شده اند. همچنین بسیاری از پزشکان متخصص بومی تاثیرگذار نیز به دلایل مختلف تصمیم به مهاجرت و خروج از منطقه گرفته اند. عدم ماندگاری پزشکان متخصص شناخته شده در منطقه برای سلامت شهرستان پارس آباد مغان اکنون در چهره یک چالش و تهدید ظاهر شده است. و از عمده دلایل نارضایتی مددجویان و شهروندان از کیفیت و کمیت بهداشت و درمان منطقه شناخته می شود. در کنار این چالش، موضوع عدم حضور کافی و موثر برخی از صاحبان تخصص های حیاتی همچون جراحی مغز و اعصاب، بیهوشی،گوش و حلق و بینی، رادیولوژی، دندانپزشکی، فیزیوتراپی و… در بیمارستان امام خمینی(ره) شهر پارس آباد از دیگر مشکلات و چالش های شهر، سلامت، بهداشت، درمان منطقه می باشد. نارضایتی فزاینده پرسنل و نیروهای انسانی شاغل در مجموعه بیمارستان های منطقه که بار سنگین و طاقت فرسای سلامت منطقه بر دوش آنان است نیز از دیگر چالش های پیشروی کیفیت وکمیت سلامت منطقه است. نارضایتی از فشار کاری، اضافه کاری های اجباری، وضعیت ناخوشایند مطالبات مالی، حواشی کاری، کمبود نیروی انسانی و عدم تناسب نیروی انسانی به بیماران بستری و سرپایی، بسترسازی نامناسب رفاهی و خدماتی، وضعیت تاسف انگیز امنیتی بیمارستان امام(ره)، سیمای مخدوش درمان منطقه بدلیل نارضایتی های موجود، سیر کاهشی انگیزه های کاری و عدم وجود اراده در جهت تغییر درمیان مسئولان مربوطه و برنامه مدون برای حل مسائل موجود و در مواردی بی تفاوتی و عدم احساس مسئولیت در خصوص رسیدگی به مشکلات کاری نیروی انسانی و حواشی ناخواسته حقوقی آنان از سوی مسئولان مربوطه و مدیریت بیمارستان و شبکه زنگ های هشدار را به صدا درآورده است و این نارضایتی از اصلی ترین دلایل عدم ماندگاری نیروی انسانی و مهاجرت آنان در گذشته و حال بوده است.

شهر پارس آباد مغان در شمالی ترین نقطه غرب کشور، در فاصله ۲۲۰ کیلومتری شهر اردبیل، ۴۰۰ کیلومتری شهر تبریز و ۱۰۰۰ کیلومتری تهران واقع شده است. چنین فاصله ای موجب شده است تا با در نظر گرفتن زمان لازم برای بیمارستان های مبدا و مقصد، حداقل زمان ممکن برای برخورداری از مراقبتهای درمانی اورژانسی در مواقع لزوم بیش از ۵/۳ ساعت گردد. واقع شدن در نوار مرزی و همجواری با دو کشور اروپایی و موقعیت اقلیمی و ژئوپلیتیکی پارس آباد در پهنه دشت مغان، برخورداری از مناطق قشلاق نشین عشایر و سهولت دسترسی مردم منطقه ارسباران در استان آذربایجان شرقی و سایر شهرهای همجوار به پارس آباد مغان نسبت به اردبیل و تبریز بخصوص در فصول سرد سال، سابقه جوان شهرنشینی و فعالیتهای گسترده صنعتی و کشاورزی مدرن و شتاب حاصل از آن، مهاجرپذیر بودن منطقه، موجب گردیده است تا مراکز درمانی شهر پارس آباد مغان نزدیک به نیم میلیون نفر را تحت پوشش داشته باشد. همچنین نزدیکی و سهولت دسترسی اتباع کشور آذربایجان به پارس آباد و واقع شدن در مسیر ترانزیتی باکو – نخجوان و باکو – تبریز و سایر شهرهای ایران، شرایط متفاوت، نیازها و چالش های بهداشتی و درمانی خاص برای پارس آباد مغان تعریف نموده است و بیمارستان امام خمینی(ره) شهرپارس آباد مغان را به عنوان قطب ترومای شمال استان اردبیل و بزرگترین بیمارستان استان بعد از بیمارستان های شهر اردبیل مطرح نموده است. با این وجود کمبودهای مختلف درسطوح مختلف خدمات بهداشتی – درمانی مشکلات و نارضایتی های را در سطح جامعه رقم زده است. عدم برخورداری مستمر از تیم کارآمد و اثربخش تروما، عدم تناسب نیروی انسانی آکادمیک پزشکی، پرستاری و پیراپزشکی به نسبت جمعیت تحت پوشش و نیازهای درمانی، فرسایش و استهلاک ساختمان و تاسیسات بیمارستان امام خمینی(ره) شهر پارس آباد به عنوان تنها مرکز توانمند بهداشتی و درمانی در سطوح مختلف مراقبتی، و طولانی شدن روند ساخت ساختمان بیمارستان جدید شهر، عدم کارآمدی و نارضایتی از سطح کمی و کیفی ارائه خدمات بهداشتی و درمانی بیمارستان ارس به عنوان تنها بیمارستان تامین اجتماعی شمال استان اردبیل، نبود درمانگاه شبانه روزی درمانی در سطح شهر، مشکلات و کمبودهای دارویی، آزمایشگاهی، رادیولوژی، – آزمایشات ژنتیک، پاتولوژی، MRI، فیزیوتراپی، ،شنوایی سنجی و…) در مراکز تحت پوشش شبکه بهداشت و درمان، مراکز تهیه و توزیع داروهای مورد نیاز بیماران خاص، سرطانی،…از جمله کمبودها و نارسایی های موجود است. و این کمبودها و مشکلات در ایام تعطیلات که نیازها تشدید می شود، بیشتر و عمیق تر می شود.

مدیریت پسماندهای شهری و کیفیت آب شرب شهرستان پارس آباد مغان وضعیت نابسامانی دارد. آلودگی های زیست محیطی حاصل از فعالیت های انسانی، صنعتی و کشاورزی و شیوه جمع آوری غیرموثر و ناکارآمد زباله های شهری به گونه ای است که در جای جای مناطق شهری می توان انباشت زباله های شهری را مشاهده کرد. وضعیت جوی های آب شهری و سرانجام فاضلاب شهر پارس آباد و دیگر مناطق مسکونی منطقه نگرانی های عمیق بهداشتی و درمانی برای منطقه بوجود آورده و نارضایتی شهروندان را سبب شده است. از سوی دیگر مناطق مورد استفاده و کیفیت دفن زباله های شهری توسط شهرداری همواره غیر اصولی و غیر استاندارد بوده و موجب اعتراض شهروندان شهر پارس آباد و فعالان رسانه ای و زیست محیطی منطقه را رقم زده است. نگرانی از آلودگی آب رودخانه ارس به عنوان منبع اصلی تهیه آب شرب منطقه و کیفیت آب شرب شهر پارس آباد و دیگر مناطق مسکونی شهرستان به گونه ای است که شتاب شگرفی به مراکزتهیه و توزیع خدمات و تجهیزات تصفیه آب شرب بخشیده است. هر چند هیچ گاه اقدام جدی در جهت رفع نگرانی شهروندان از سلامت وضعیت آب شرب منطقه از سوی مسئولین امر صورت نگرفته است.

مراکز علمی و آموزشی رشته های گروه علوم پزشکی همواره نقش مهم و موثری در ارتقای سطح علمی و عملی توسعه سلامت، کیفیت و کمیت خدمات بهداشتی و درمانی داشته و دارند. و این در شرایطی است که شهرستان پارس آباد مغان علیرغم توانمندی ها و پتانسیل های موجود از جهت برخورداری از چنین مراکزی محروم مانده است و از کم کاری و بی تفاوتی مزمنی در این خصوص از سوی مسئولین مربوطه،در طول سالیان متمادی رنج بوده است.

رشد نگران کننده و بحران آفرین آمار شیوع سرطان، نازایی، بیمارهایی مزمن قلبی، دیابت و…، عدم انجام کار پژوهشی –آموزشی در سطح جامعه در خصوص چرایی و چگونگی بروز، شیوع، رشد و مدیریت این بیماریها سبب تشدید این آمارها گردیده است.

شبکه بهداشت و درمان و بیمارستان های پارس آباد مغان روابط عمومی فعال و پویایی ندارد و بدین دلیل ارتباط متقابل و سازنده ای با اجتماع و رسانه ها به منظور فعالیتهای اطلاع رسانی، آموزشی و فرهنگ سازی ندارد و این خود زمینه ساز نارضایتی گسترده در سطح جامعه و مسکوت ماندن خدمات بیمارستان ها شده است.

دسترسی رضایت مند به یک مرکز کارآمد درمانی شبانه روزی در هر منطقه از اصلی ترین نیازهای اجتماعی می باشد و این مهم در شهر پارس آباد تنها بر دوش بخش اورژانس بیمارستان امام خمینی(ره) می باشد. مراجعه گسترده بیماران، نارضایتی گسترده و ناکارآمدی بخش اورژانس بیمارستان ارس، نبود درمانگاه های شبانه روزی درمانی در سطح شهر و بخش های تابعه، مشکل پارکینگ خودروها، شلوغی بیش از حد همراهان، عدم جداسازی درمانگاه از بخش اورژانس، تک پزشک بودن اورژانس، کمبود شدید پرسنل پرستاری و سایر رده های مختلف درمانی بخصوص پرستار مرد و بیماربر، استاندارد نبودن فضای فیزیکی و ساختار اداری بخش، فعال نبودن واحد ترخیص بیمارستان در شیفت شب، کمبود تخت بستری در بخش، نارضایتی از کیفیت خدمات تخصصی درمان، سونوگرافی، و آزمایشگاه، نبود واحد مددکاری و بخش دندانپزشکی، سطح تاسف برانگیز امنیتی بخش و… در کنار نارضایتی شغلی پرسنل درمانی از اصلی ترین دلایل کاهش رضایتمندی شهروندان از بخش اورژانس بیمارستان امام خمینی(ره) شهر پارس آباد مغان می باشد.